Een aardlekschakelaar of RCD lijkt soms een standaardcomponent, maar de keuze tussen type A, F of B bepaalt direct de veiligheid én bedrijfszekerheid van je installatie. Zeker bij EV-laadpunten, PV-omvormers en frequentieregelaars (VFD) is het verschil tussen een correcte en een foute keuze letterlijk het verschil tussen werken volgens de norm of in de problemen komen bij inspectie of storing. Sinds NEN 1010:2020 zijn de eisen voor aardlekschakelaars flink aangescherpt, vooral als het gaat om DC-lekstromen die bij moderne installaties steeds vaker voorkomen. Een verkeerde selectie kan leiden tot ongewenst afschakelen, onveilige situaties of zelfs het volledig missen van gevaarlijke lekstromen.
Belangrijkste redenen om goed te kiezen:
- NEN 1010 en productnormen EN 61008/61009 schrijven type A of B voor bij specifieke toepassingen.
- Type AC is in Nederland niet meer toegestaan in nieuwe installaties.
- DC-lekstromen blijven vaak onopgemerkt bij de verkeerde RCD.
Functies en gevaren van DC-lekstromen
- Moderne elektronica (EV, PV, VFD) produceren pulserende of vlakke DC-lekstromen.
- Onjuiste detectie betekent risico op blijvende gevaarlijke situaties.
Overzicht van RCD-typen en detectie
Type AC
- Detecteert alleen zuivere wisselstroomlekken.
- In Nederland niet meer toegestaan voor nieuwe installaties (NEN 1010:2020).
Type A
- Detecteert wisselstroom en pulserende gelijkstroomlekken.
- Minimaal vereist voor algemene groepen (denk aan wasmachines, boilers, moderne verlichting).
Type F
- Voor frequentieregelaars en apparaten met veel EMI/hogere harmonischen (tot ca. 1 kHz).
- Voorkomt ongewenst afschakelen door storing van pulserende DC en hoogfrequent lekstromen.
Type B/B+
- Detecteert alle typen lekstromen, inclusief zuivere (vlakke) DC.
- Verplicht bij EV-laadpunten, transformatorloze PV-omvormers, liften en UPS.
Keuze per toepassing: beslisboom voor elektromonteurs
EV-laadpunt: type B of type A + RDC-DD (6 mA DC)
- NEN 1010 (722) vereist DC-detectie bij EV-laadstations.
- Gebruik een type B aardlekschakelaar of combineer een type A met een RDC-DD module (6 mA DC detectie), afhankelijk van het laadpunt/fabrikant.
- Veel fabrikanten integreren de RDC-DD al in de laadpaal.
Kiezen/Installeren/Testen:
- Raadpleeg altijd het fabrikantadvies.
- Controleer of 6 mA DC-detectie aanwezig is.
- Test op correcte uitschakeling bij DC-lek (met installatietester).
Meer weten over laadpalen? Lees ook: Vanaf 2026 laadpalen verplicht bij nieuwbouw: Wat moet je weten?
PV-omvormer: transformatorloos vs met galvanische scheiding
- NEN 1010 (712) en fabrikanten eisen meestal type B bij transformatorloze omvormers.
- Omvormers met galvanische scheiding mogen soms volstaan met type A.
Kiezen/Installeren/Testen:
- Controleer het datasheet van de omvormer.
- Check of er sprake is van galvanische scheiding.
- Test periodiek volgens NEN 3140.
Zie ook: Aanpassingen aan de groepenkast voor Zonnepanelen: Wat je moet weten
VFD/warmtepomp/witgoed met frequentieregeling: type F aanbevolen
- Apparaten zoals wasmachines, warmtepompen of ventilatie met frequentieregelaar (VFD) genereren hoogfrequente en pulserende DC-lekstromen.
- Type F aardlekschakelaars zijn ontworpen voor deze situaties (detectie tot ca. 1 kHz).
- Bij DC-lekrisico’s is type B vereist.
Kiezen/Installeren/Testen:
- Gebruik bij voorkeur type F voor VFD’s.
- Overweeg type B bij onbekend DC-risico.
- Test op verschillende frequenties.
3-fase distributie en machines: 4-polige RCD, juiste In en selectiviteit
- 3-fase installaties vereisen een 4-polige aardlekschakelaar.
- Stem de nominale stroom (In) en kortsluitvastheid af op de belasting en de voorbeveiliging.
- Gebruik selectieve (S-type) aardlekschakelaars voor trapsgewijze afschakeling.
Kiezen/Installeren/Testen:
- Kies de juiste In (25/40/63/80/100 A).
- Check datasheet maximale back-up zekering.
- Test alle fasen.
Dimensionering en coördinatie
IΔn (30/100/300 mA): persoons- en brandbeveiliging
- 30 mA = personenbeveiliging (verplicht bij eindgroepen).
- 100/300 mA = aanvullende/brandbeveiliging (hoofdaansluiting, distributie).
Voorbeveiliging en kortsluitvastheid
- Raadpleeg het datasheet: bepaal de maximaal toegestane waarde van de voorbeveiliging (MCB/zekering).
- Let op de kortsluitvastheid van de aardlekschakelaar (meestal 6 kA, soms 10 kA).
- Valkuil: “aardlekschakelaar te zwaar voorbeveiligd” verhoogt risico op defect.
Selectiviteit en tijdvertraging (S-type)
- Gebruik S-type RCD’s voor selectiviteit (trapsgewijze afschakeling).
- Let op correcte tijdvertraging volgens NEN 1010.
Meer info over selectiviteit? Lees: Selectiviteitsberekening (elektrische installatie): Praktische handleiding voor elektromonteurs
Installatie & troubleshooting
Niet mixen van nulgeleiders en lekstromen door filters
- Sluit de nulgeleider per RCD apart aan. Nooit nulgeleiders mixen achter verschillende RCD’s.
- Let op ongewenste lekstromen door EMI-filters, vooral in VFD’s en PV-inverters.
Richtingsgevoeligheid: fabels en praktijk
- Moderne RCD’s zijn niet-directioneel; ze meten vectorieel.
- Ongewenste trips ontstaan vaak door harmonischen, EMI of fouten in de nulgeleider.
TT/TN-aandachtspunten
- Meet en documenteer de aardverspreidingsweerstand.
- In TT-systemen is een goede aardpen essentieel.
Lees ook: Slechte aarding ontdekt? Dit moet je weten als elektromonteur
Testen en inspectie (NEN 3140)
Testknop (functioneel) vs meting
- Gebruik de testknop maandelijks als functionele check.
- Voer periodieke metingen uit met installatietester/RCD-adapter:
- 0,5× IΔn: mag niet aanspreken
- 1× IΔn: uitschakeltijd ≤ 300 ms
- 5× IΔn: uitschakeltijd ≈ 40 ms
Meetopstelling, polariteit, rapportage
- Meet per RCD, per fase en per nul.
- Leg meetwaarden vast in de rapportage (NEN 3140).
- Stel onderhoudsinterval in volgens de installatiecategorie en bedrijfsrisico.
Meer hierover in: NEN 3140 Inspecteur: De Praktische Gids voor Elektromonteurs
Praktijkchecklist voor de werkbus
- Installatietester met RCD-adapter
- Aardverspreidingsweerstandmeter
- Handleidingen van fabrikanten (EV, PV, VFD, RCD)
- Rapportagemap voor NEN 3140-keuringen
- Isolatiemat, handschoenen, lockout/tagout set
- Multimeter met True-RMS
Afsluitende tips:
Volg altijd de fabrikantdatasheets. Kies type F of B bij DC- of hoogfrequente lekstromen. Registreer meetwaarden en documenteer afwijkingen direct.
Wil je nog meer verdieping over normen? Lees dan ook: Belangrijke wijzigingen in de NEN 1010 Norm in 2024: Wat moet je weten?
Kortom: selecteer je aardlekschakelaar niet op de gok. Pak de norm, lees de datasheet, stem af met de toepassing en test periodiek. Veiligheid en bedrijfszekerheid staan voorop!
