Een scheve belasting op de 3-fasen installatie in de meterkast is in woningen steeds vaker het probleem. Met inductiekookplaten, warmtepompen, EV-laders en zonnepanelen wordt de faseverdeling belangrijker dan ooit. Een slechte faseverdeling kan zorgen voor oververhitte N-geleiders, terugleverproblemen, storing van UPS’en en onnodige spanningsonbalans. In deze gids leggen we stap voor stap uit hoe je groepen slim verdeelt over L1, L2 en L3, hoe je scheve belasting herkent en meet, én hoe je volgens de norm veilig werkt. Zo voorkom je problemen en lever je altijd een nette, gebalanceerde groepenkast op.
Waarom faseverdeling cruciaal is in de meterkast
L1/L2/L3 en N in de praktijk (230/400 V, 1-fase vs 3-fase)
In een standaard Nederlandse woning met een 3×230/400V aansluiting lopen drie fasen (L1, L2, L3) en een nuldraad (N) de meterkast in. Apparaten als inductie, PV (zonnepanelen), EVSE (laadpalen) en warmtepompen vragen een goede verdeling over deze fasen. Een 1-fase aansluiting (L1-N) volstaat vaak niet meer bij hogere vermogens (>11 kW of PV >5 kW).
Effecten van scheve belasting: warmte, spanningsonbalans, N-overbelasting, UPS-issues
- Scheve belasting 3-fase betekent dat één of twee fasen veel meer stroom trekken of leveren dan de andere.
- Dit veroorzaakt extra warmte in de N-geleider, kans op overschrijding van 230V of 400V toleranties (spanningsonbalans) en kan UPS-systemen laten trippen.
- Vooral bij PV en EV kan teruglevering op één fase snel tot problemen leiden, zoals hier beschreven.
Herkennen en meten van scheve belasting
Meetsetup: tangamperemeter, kWh-meters (WiFi/DIN-rail), P1-data loggen per fase
Meten is weten. Voor een goede faseverdeling zijn deze tools handig:
– Tangamperemeter: snel stroom per fase meten (A).
– WiFi kWh-meter (zoals HomeWizard) of DIN-rail kWh-meter: continu loggen van verbruik/teruglevering per fase (kWh, kW).
– P1-poort uitlezing: veel slimme meters bieden direct fasewaarden.
Duiding meetwaarden: A per fase, kW/kVA, teruglevering PV per fase
- Probeer de fases zo gelijk mogelijk te belasten (<10% verschil, spanningsonbalans <2%).
- Let op piekbelastingen bij gelijktijdig gebruik (EV + inductie + was/droog).
- Voor PV: check of teruglevering niet alleen op L1 zit, maar verdeeld is over L1/L2/L3.
Stappenplan groepen verdelen over 3 fasen
Inventarisatie belastingen (EV, warmtepomp, inductie, PV, was/droog)
- Maak een lijst van alle grote verbruikers en opwekkers:
– Inductiekookplaat (vaak 2 of 3 fasen)
– Warmtepomp (1 of 3 fasen)
– EV-lader (3-fase meestal)
– PV-omvormer (1- of 3-fase)
– Wasmachine/droger/boiler/oven - Noteer het maximaal vermogen (W/kW) per apparaat.
Berekenen en balanceren: gelijktijdigheidsfactor, fasetoewijzing, herlabelen groepen
- Gelijktijdigheidsfactor: niet alle apparaten draaien tegelijk. Gebruik 0,6–0,8 als vuistregel.
- Verdeel verbruikers en PV omvormers zó dat het totaal per fase gelijkmatig is.
- Herlabel groepen in de groepenkast (let op juiste L1/L2/L3 volgorde).
Voorbeeld rekencase: van scheef naar gebalanceerd
| Apparaat | Vermogen (kW) | Fase(n) | Oude toewijzing | Nieuwe toewijzing |
|---|---|---|---|---|
| Inductieplaat | 7,2 | 3 | L1/L2/L3 | L1/L2/L3 |
| PV-omv. (1-fase) | 3,6 | 1 | L1 | L3 |
| Warmtepomp | 2,5 | 1 | L2 | L2 |
| EV-lader | 11 | 3 | L1/L2/L3 | L1/L2/L3 |
| Wasmachine | 2,2 | 1 | L1 | L2 |
| Droger | 2,2 | 1 | L1 | L1 |
Resultaat: Oud: L1=7,2+3,6+2,2+2,2=15,2 kW | L2=7,2+2,5=9,7 kW | L3=7,2=7,2 kW
Nieuw: L1=7,2+11/3+2,2=12 kW | L2=7,2+11/3+2,5+2,2=13,4 kW | L3=7,2+11/3+3,6=14,8 kW
Hiermee is de fasebelasting veel beter verdeeld. Meer info over groepenkast aanpassingen vind je hier.
Normen en veiligheid bij (her)verdeling
NEN 1010 kernpunten: selectiviteit, RCD-keuze (type A/F/B), karakteristiek B/C
- Selectiviteit: elke eindgroep achter eigen 30 mA RCD, voorselectie (300 mA) voor zware groepen.
- RCD-type: Type B verplicht bij PV, EV of VFD; type A in standaard situaties. Zie ook deze uitleg over aardlekbeveiliging.
- Karakteristiek B/C: Kies passend bij de installatie (B voor standaard, C bij hogere inschakelstromen).
NEN 3140: spanningsloos stellen, lockout-tagout, beproeving en documentatie
- Altijd spanningsloos werken, lockout-tagout toepassen.
- Beproef vóór aanraken.
- Documenteer en label alle wijzigingen, update het installatieschema.
- Lees hier meer over NEN 3140 en inspectie.
kWh-meter 3-fase aansluiten en positioneren
Doorstroomrichting, L1-L2-L3 volgorde, N, CT-oriëntatie; S0/WiFi logging
- Sluit altijd in volgorde L1-L2-L3-N aan; let op juiste doorstroomrichting (pijlen, markering).
- Bij stroomtransformatoren (CT’s): let op de pijlrichting.
- Kies S0- of WiFi-logging voor monitoring en remote uitlezing.
Plaats in schema: voor/na RCD, meten van PV/EV apart vs totaal
- kWh-meter meestal direct na de hoofdschakelaar, vóór de RCD’s geplaatst.
- Wil je PV of EV apart loggen? Zet dan extra meters direct bij die groep.
- Plaats meters overzichtelijk op DIN-rail, label alles duidelijk.
Wanneer 1-fase upgraden naar 3-fase
Besliscriteria (vermogen >11 kW, PV >5 kW, simultaanverbruik) en impact op groepenkast
- Adviseer 3-fase als:
– Totale gelijktijdige belasting >11 kW
– PV-omvormer >5 kW
– EV-lader/warmtepomp/inductie tegelijk gebruikt - Impact:
– Nieuwe groepenkastcomponenten (3-fase hoofdschakelaar, extra RCD’s)
– Nieuwe kabels van netbeheerder; soms aanpassing meterkast zelf.
Indicatieve kostenposten en netbeheerproces; klantadvies
- Netbeheerder vraagt vaak €250-€400 voor verzwaring.
- Extra kosten voor nieuwe groepenkastonderdelen en installatiewerk.
- Adviseer om altijd documentatie en schema’s te updaten en labels te vernieuwen.
Veelgemaakte fouten en checklist voor oplevering
Fouten: fasenvolgorde, gedeelde N, onjuiste RCD-type, geen documentatie
- Verkeerde volgorde L1-L2-L3 → kans op asynchrone belasting
- Gedeelde N-geleider bij meerdere groepen → overbelasting
- Verkeerde aardlekschakelaar (type A i.p.v. B bij PV/EV)
- Geen update van labels/schema’s
Oplevercheck: metingen, labels, schema-update, klantuitleg
- Alle fasen nagemeten op belasting (A/kW per fase)
- N-geleider gecontroleerd op overbelasting
- Groepen correct gelabeld (L1/L2/L3/N)
- Installatieschema aangepast
- Uitleg aan klant gegeven over de aanpassingen
Veiligheidsdisclaimer: Werk altijd volgens NEN 3140. Spanningsloos stellen, beproeven vóór aanraken, en bij twijfel: schakel de netbeheerder in. Verzwaring? Altijd via de officiële weg en met juiste documentatie.
FAQ voor elektromonteurs
1. Hoe herken en meet ik scheve belasting in een 3-fase woninginstallatie?
Gebruik een tangamperemeter of kWh-meter per fase. Meer dan 10% verschil tussen fasen of een warme N-geleider duidt op scheve belasting.
2. Welke groepen zet ik op L1/L2/L3 bij PV, EV-lader, warmtepomp en inductie?
Probeer grote verbruikers en opwekkers gelijk te verdelen. Zet bijvoorbeeld de PV-omvormer op de minst belaste fase. Zie het stappenplan en rekenvoorbeeld hierboven.
3. Wanneer adviseer ik een 3-fase verzwaring i.p.v. herverdelen?
Bij >11 kW gelijktijdig vermogen of PV >5 kW is verzwaring vaak noodzakelijk. Kijk ook naar toekomstige uitbreidingen (EV, warmtepomp).
4. Hoe sluit ik een 3-fase kWh-meter correct aan?
Houd de volgorde L1-L2-L3-N aan, let op de doorstroomrichting en CT-oriëntatie. Plaats de meter na de hoofdschakelaar en vóór de RCD’s. Zie verder het hoofdstuk ‘kWh-meter aansluiten’.
5. Hoe borg ik selectiviteit en aardlekbeveiliging na herverdeling?
Plaats elke eindgroep achter een eigen 30 mA aardlekschakelaar (RCD). Kies type B bij PV/EV. Voor selectiviteit: kies juiste karakteristieken en voorkom cascadering van beveiligingen.
Samenvatting/actiepunten:
– Meet altijd de belasting per fase vóór en na aanpassingen.
– Verdeel grote verbruikers/opwekkers gelijkmatig over L1/L2/L3.
– Werk volgens NEN 1010/3140 en documenteer alles.
– Gebruik passende RCD’s (type B voor PV/EV).
– Adviseer tijdig een 3-fase verzwaring bij hoge gelijktijdige belasting.
Meer weten over technische normen of specifieke groepenkast-aanpassingen? Bekijk dan ook deze uitleg over NEN 1010.
