Wat is kortsluitstroom (PSCC/Ik) en waarom het telt voor elektromonteurs
Kortsluitstroom, afgekort als PSCC (Prospective Short Circuit Current) of Ik, is de maximale stroom die bij een kortsluiting kan lopen tussen twee punten van een elektrisch systeem. Je onderscheidt Ikmax (maximale verwachte kortsluitstroom, bij minimale impedantie) en Ikmin (minimale kortsluitstroom, bij maximale impedantie door lange of dunne kabels). De Icc (kortsluitstroom) en SCCR (Short Circuit Current Rating) van verdeelinrichtingen bepalen hoeveel energie het systeem kan verwerken zonder schade. Waarom is dit belangrijk? Een te hoge kortsluitstroom verwoest je MCB of zekering, een te lage Ikmin zorgt dat de beveiliging niet snel genoeg afschakelt. De normen NEN 1010, NEN 3140 en IEC 60909 schrijven expliciete eisen voor: selectiviteit, uitschakeltijden, en veiligheid voor mens en installatie.
Formules en basisprincipes
De basis: 1-fase kortsluitstroom berekenen doe je met Ik = U0 / Zs (U0 = fase-aarde, Zs = totale lusimpedantie). Voor 3-fase geldt Ik3φ = Un / (√3 · Zth), waarbij Un de lijnspanning is en Zth de Thevenin-impedantie. Wil je het kortsluitvermogen weten, gebruik dan Ssc = √3 · Un · Ik (in MVA). Of omgekeerd: Ik = Ssc / (√3 · Un). Belangrijk: bij elke berekening hoort een check of het gekozen beveiligingsapparaat (Icn/Icu van MCB/MCCB of zekering) groter is dan de berekende PSCC. Werk altijd met actuele kabelimpedanties en temperaturen.
Meten op locatie: workflow en veiligheid
Snel en veilig de kortsluitstroom meten? Gebruik een PSC/loop-impedantie tester of multifunctionele installatietester. Meet bij voorkeur onder spanning (realistische Zs), maar neem altijd de LOTO-procedure (Lock Out, Tag Out) in acht. Draag PBM (handschoenen, bril) en controleer de meetpunten op spanningloosheid voordat je begint. Valkuil: een slechte verbinding of corrosie geeft een te hoge Zs en dus te lage Ikmax. Praktijktip: meet altijd zowel bij hoofdverdeler als bij eindgroepen voor een compleet beeld. Zo detecteer je zwakke schakels in je installatie. Meer weten over veilig meten? Lees ook Hoe kan je veilig meten als een installatie onder spanning staat?
Rekenvoorbeeld 1: woning 230 V eindgroep
Stel: een eindgroep 230 V, kabellengte 18 m, doorsnede 2,5 mm², kabelimpedantie 0,008 Ω/m. Hoofdzekering 6 kA. Berekening:
– Zkabel = 18 m × 0,008 Ω/m = 0,144 Ω
– Zs (totaal) = Ze (net) + Zkabel = 0,15 Ω + 0,144 Ω = 0,294 Ω
– Ikmax = 230 V / 0,294 Ω ≈ 782 A
– Icn automaat: 6 kA → Icn (6 kA) ≥ Ikmax (0,78 kA) ✔ Normcheck: in orde.
Praktijktip: documenteer altijd zowel meetwaarden als berekende waarden voor een volledig rapport.
Rekenvoorbeeld 2: utiliteit/industrie 400 V 3-fase met trafo
Stel: trafo 250 kVA, uk% = 4%, Un = 400 V, kabellengte 30 m, doorsnede 70 mm² (0,00044 Ω/m), Ze hoofdverdeler = 0,03 Ω.
– Ztrafo = (uk% × Un²) / (Strafo × 100) = (4 × 400²) / (250.000 × 100) ≈ 0,0256 Ω
– Zkabel = 30 m × 0,00044 Ω/m = 0,0132 Ω
– Zs totaal = 0,03 + 0,0256 + 0,0132 = 0,0688 Ω
– Ikmax = 400 V / (√3 × 0,0688 Ω) ≈ 3361 A
– Icn automaat hoofdverdeler: 10 kA → Icn (10 kA) ≥ Ikmax (3,36 kA) ✔
Let op: bij langere kabels neemt Zs toe en daalt Ikmax, check altijd of uitschakeltijd (NEN 1010) wordt gehaald.
Beveiligingsselectie en coördinatie
Bij kortsluitstroom berekenen voor een automaat kies je altijd een MCB/MCCB met Icn/Icu die groter is dan de berekende PSCC. Karakteristiek B is gevoelig (magnetisch trip bij 3-5×In), C is standaard (5-10×In), D is traag (10-20×In, grote aanloopstromen). Selectiviteit met upstream zekeringen (NH, gG): check in de fabrikantentabellen of beide beveiligingen elkaar niet overlappen qua tripcurve. Praktijktip: gebruik bij hoge PSCC altijd NH-zekeringen als back-up; deze zijn robuuster bij zware kortsluitstromen. Meer inzicht in groepenkast-aanpassingen? Check Wanneer moet je je groepenkast vervangen? Checklist voor monteurs
Minimale foutstroom, uitschakeltijden en aardstelsystemen
Controleer naast Ikmax ook altijd de Ikmin: dit is de laagste foutstroom die bij maximale kabelimpedantie nog kan optreden. Is Ikmin te laag, dan werkt de magnetische trip van een automaat (vooral bij D-karakteristiek) mogelijk niet betrouwbaar. Vergelijk Zs met de maximaal toelaatbare waarde volgens NEN 1010 (uitschakeltijd < 0,4 s voor eindgroepen). In TT-systemen is een RCD (of RCBO) verplicht, want de foutstroom loopt via de aarde. In TN-systemen speelt de aarding via de PEN-leider een rol. Uitschakelcriterium ok? Alleen als Zs en Ikmin voldoen aan de norm.
Praktische tools en tabellen
Snel kortsluitstroom berekenen? Zet een Excel-sheet op met inputvelden voor Un, uk%, Zkabel, kabellengte en doorsnede (CSA). Gebruik ingebouwde formules, zodat je direct Ikmax en Ikmin ziet. Zoek je standaardwaarden? Kabelimpedanties (bijv. 2,5 mm²: 0,008 Ω/m, 16 mm²: 0,00138 Ω/m) en temperatuurcorrecties vind je in Spanningsverlies berekenen: Praktische handleiding voor elektromonteurs (AC, DC, NEN 1010). Zo voorkom je fouten door verkeerde aannames.
Checklist en rapportage
Wat moet je vastleggen? Noteer alle meetwaarden (Zs, Ze, Ikmax, Ikmin), gebruikte formules, ratings van automaten en zekeringen (Icn, Icu), check selectiviteit, en vermeld restpunten (bv. te hoge/te lage Ik, verouderde componenten). Veelgemaakte fouten: netimpedantie onderschatten, alleen Ikmax controleren, oude automaten niet checken op actuele ratings. Snel gefixt door altijd met actuele meet- en kabeldata te werken en te rapporteren conform NEN 3140. Wil je meer weten over inspectie en rapportage? Lees NEN 3140 Inspecteur: De Praktische Gids voor Elektromonteurs.
FAQ: veelgestelde vragen kortsluitstroom berekenen
- Hoe meet of bereken ik snel de PSCC/Ik op locatie? Gebruik een PSC-tester en vergelijk met de berekende waarde uit je Excel-sheet.
- Wat als de Ik hoger is dan Icn/Icu? Vervang de automaat/zekering of pas de installatie aan, anders faalt de beveiliging bij kortsluiting.
- Hoe bereken ik Ikmin? Gebruik maximale kabelimpedantie en laagste netspanning in de formule.
- Welke MCB-karakteristiek kies ik wanneer? Afhankelijk van de aanloopstroom van aangesloten apparatuur en de gemeten Ikmin.
- Hoe documenteer ik alles conform NEN 1010/NEN 3140? Registreer alle meet- en berekeningsresultaten, inclusief device ratings en restpunten, in je rapportage/checklist.
Wil je je kennis over installatienormen en veiligheid verdiepen? Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
